شمشیربازی یا به‌اصطلاح محلی «رقص شمشیر» در شب‌هنگام، بعد از پایان مراسم دار بازی (چوب بازی) در منزل و نیز در روز عروسی‌کشان در منزل داماد برگزار می‌شود.

شمشیربازان که افراد مسن و جوان هستند، لباس محلی همانند، شال و قبا، کلاه نمدی و کمربند به دور کمر و نیز کفش گیوه می‌پوشند گاهی نیز بدون کفش هستند،  محل بازی معمولاً محوطه‌ای وسیع و مسطح است یا در حیاط خانه داماد و یا میدانگاهی روستا و هر جا که قرار است مراسم برگزار شود.

 در منطقه خور اکثر شمشیربازان افرادی مسن هستند و از طایفه‌ای که اجدادشان نسل در نسل این هنرنمایشی و بازی گونه را اجرا می‌کرده‌اند.

روش بازی بدین گونه است که ابتدا نوازندگان محلی شروع به نواختن ساز و نقاره (کهوال و کرنا) می‌کنند، نوازندگان چون مطلع‌اند که قرار است بازی شمشیر صورت پذیرد، مقامی را می‌نوازند که مختص شمشیربازی است. افراد اعم از زن و مرد و نیز پیر و جوان خود را به محل اجرای مراسم می‌رسانند. آن‌ها به‌صورت دوار حلقه می‌زنند و رقصندگان که لباس محلی پوشیده‌اند با به دست گرفتن شمشیر، شروع به حرکات نمایشی و نیز حرکات رقص گونه می‌کنند. به‌طوری‌که با بالا و پایین بردن شمشیر و حرکات حمله و دفاع، حاضران را به وجد می‌آورند.

 آن‌ها با این‌گونه حرکات، ابتدا شجاعت و شایستگی خود را به رخ می‌کشند و به‌اصطلاح به مبارزه می‌طلبند، گاهی هم با این‌گونه حرکات نمایش رقص گونه حریف طلبی می‌کنند و بدین منظور از حضار یک نفر را به‌عنوان رقیب، که بتواند در جنگ و جدال بازی‌گونه با آن‌ها مقابله کند به میدان فرا می‌خوانند.

 شمشیربازان باید به فن و فنون شمشیربازی آشنایی کامل داشته باشند زیرا به خاطر ازدحام جمعیت که در اطرافشان ایستاده‌اند رعایت نکات ایمنی بسیار ضروری است.

 به خاطر احترام به‌پیش کسوتان شمشیربازی، ابتدا از بزرگان و ریش‌سفیدان حاضر می‌خواهند تا مراسم را شروع و به ‌اصطلاح گرم کنند. در بین بازیگران افراد بالای 70 سال نیز وجود دارد که گاهی آن‌ها با فرزندان و یا نوه‌های خود مبارزه می‌کنند که این امر باعث ترغیب کوچک‌ترها برای حفظ و اشاعه این مراسم نقش بسزایی دارد.

ساز و نقاره پیوسته نواخته می‌شود و دونفری که در میدانگاه حضور دارند، شروع به حرکات نمایشی جنگ و جدال می‌کنند، آن دو شمشیرها را به همدیگر می‌زنند و با این کار حریف را از صحنه بیرون و یا اینکه در مقابل ضرباتش ایستادگی و پاسخ می‌دهند، مراسم شمشیربازی هرچند گاهی مبدل به نمایش رقص گونه می‌شود. افرادی که گرداگرد صحنه‌ شمشیربازی حضور دارند، سعی می‌کنند با خواندن «اشعاری رباعی» بر گرمی مجلس بیفزایند. نوازندگان که خود آشنایی کامل به مراسم دارند از نواختن دست می‌کشند، دونفری که در صحنه مشغول جنگ‌وگریز بودند دست از جنگ برمی‌دارند و به‌صورت نمایشی گرد صحنه می‌چرخند. در این هنگام افراد تماشاگر اعلام آمادگی می‌کنند و شروع به خواندن رباعیاتی از خیام، و یا از شاعر جنوب «محیا» و در مواردی نیز اشعار محلی منطقه می‌کنند.

گاهی افراد که می‌خواهند رباعی بخوانند با گفتن جمله «یا علی مدد» به دیگران می‌فهمانند که قصد دارند رباعی را بخوانند، هر نفر رباعی می‌خواند و حاضران با گفتن جمله «پیر شوی» او را همراهی می‌کنند. و به‌نوعی مورد تشویق قرار می‌دهند. بعضی از رباعیات به شرح زیر هست:

- جوانان خوری جمله مستند:

- آل آ سال و تنگ و خور بستند؛ 

یکی از حاضان با گفتن: «یا علی مدد» اعلام آمادگی می‌کند و شروع به خواندن رباعی می‌کند:

- شمشیر به دست گرفتن از پردلی است؛ 

- گرداندن شمشیر نه بی‌حاصلی است؛ 

- دل به این دنیا مبند که بی‌وفایی بگذرد؛ 

- نوبت پیری بیاید نوجوانی بگذرد؛

مجدد یکی از تماشاگران بازی شمشیر با گفتن این جمله؛ «یا علی مدد»، بلافاصله رباعی را با صدای بلند می‌خواند:

- گل شب بو گل صحرای لاری؛ 

- شما که اجرای یک دسته مَزورَ به یاری؛ 

بعد از خواندن ابیاتی گوناگون بامعنا و مفاهیم اخلاقی و اجتماعی پند و نصیحت و یا شکوائیه و مدح و ثنا، نوازندگان محلی شروع به نواختن ساز و نقاره می‌کنند و به‌نوعی ادامه شمشیربازی را اعلام می‌کند، شمشیربازان شروع به جنگ و جدال می‌کنند و بعد از مدتی با نواختن یک مقام و ریتم مشخص نفرات دیگری وارد صحنه می‌شوند و شمشیرها را از دو نفر می‌گیرند و شروع به اجرای حرکات نمایشی، رقص گونه و بازی گونه می­کنند، این مراسم تا پایان به همین شکل ادامه می‌یابد.

* گزارش از مژگان ثابت قدم، کارشناس‌مسئول مردم‌شناسی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان فارس

انتهای پیام/